Inspirerend beeld van een betere samenleving door architectuur, kunst en design, een boek bij de tentoonstelling in Museum De Lakenhal, Leiden van 22 september 2013 t/m 5 januari 2014
Utopia 1900–1940 Visies op een Nieuwe Wereld belicht de utopische idealen van de twee belangrijkste avant-gardestromingen van de vroeg-twintigste eeuw: het expressionisme en het constructivisme. Met werken van beroemde kunstenaars als o.a. El Lissitzky, Ernst Ludwig Kirchner, Kazimir Malevich en Theo van Doesburg.
In het boek, onder redactie van Doris Wintgens Hötte, wordt het volledige artistieke spectrum getoond dat de expressionisten en constructivisten bespeelden, van schilderkunst, tekeningen en grafiek tot moderne dans, theater, fotografie, film, mode en architectuur. Met essays van Judit Bozsan, Doris Wintgens Hötte, Gregor Langfeld en Christina Lodder en vele bekende en onbekende verrassende kunstwerken en kunstenaars waaronder El Lissitzky, Kazimir Malevich, Ernst Ludwig Kirchner, Theo van Doesburg, Th. Wijdeveld, Mary Wigman, Béla Kadar, Georg Tappert, Hugo Scheiber, Wenzel Hablik, Ivan Klyun, Lajos Kassák en Gustav Klutsis.
Expressionisme en Constructivisme
Utopia 1900-1940 laat zien hoe de expressionisten en de constructivisten in alle hoeken van Europa hun kunstenaarschap en inspirerende werk inzetten met als doel de samenleving als geheel te veranderen. Deze radicale kunstenaars doorbraken de grenzen van de kunst, het alledaagse leven en het goede fatsoen; ze richtten verenigingen op, schreven politieke pamfletten, maakten tentoonstellingen en gaven tijdschriften uit met invloed tot ver over de landsgrenzen. Ze waren erop uit om een nieuwe beeldtaal te scheppen, bestemd voor een nieuwe mens in een nieuwe wereld.
Multidisciplinaire tentoonstelling
‘Utopia’ is een ambitieuze, internationaal samengestelde tentoonstelling met werken van Theo van Doesburg, Ernst Ludwig Kirchner, Kazimir Malevich, Franz Marc, Emil Nolde, Mary Wigman en vele andere grote namen. In deze multidisciplinaire tentoonstelling met aanbod van schilderijen, sculpturen, werken op papier, dans, film, theater, design en architectuur, worden het expressionisme en het constructivisme als kunststromingen in een vernieuwende context gepresenteerd. Daarnaast worden grote ontdekkingen getoond met spectaculaire werken van o.a. Wenzel Hablik, Lavinia Schulz & Walter Holdt, die nu voor het eerst in Nederland te zien zullen zijn.
‘Utopia’ is het vervolg op de succesvolle tentoonstelling ‘Theo van Doesburg and the international Avant-Garde’, die Museum De Lakenhal in 2009-2010 i.s.m. Tate Modern in Londen presenteerde en die door het tijdschrift Artforum werd verkozen tot een van de beste tentoonstellingen van dat jaar.
Een heerlijk boek, in het Nederlands geschreven, om te lezen en te kijken, ingedeeld in de hoofdstukken Voorwoord Visies op een Nieuwe Wereld, Expressionistische visies op Utopia, De Nieuwe Mens, De Nieuwe Context, De Nieuwe Wereld, Constructivistische visies op Utopia en Het beeld van het nieuwe tijdperk met glas gebruikt in de film en foto’s van Taut’s glazen koepel, zijn glazen bouwstenen als blokkendoos en objecten in het interieur, eindigt het met een prachtige tekst over glas in de architectuur:
“Zowel de expressionisten als de constructivisten dachten door de nieuwe bouwtechnische mogelijkheden met glas daadwerkelijk een nieuwe architectuur te realiseren die tot verandering van mentaliteit zou leiden.
De expressionisten verwachtten van de glasbouw een ‘paradijs op aarde’. Architectuur van glas heft de begrenzing, de naar binnen gerichtheid, op en zorgt voor openheid en mooie kleur- en lichteffecten. Zo zou de glasarchitectuur het aanzien van de wereld veranderen en daardoor ook de mentaliteit van de mens. Het zou een geestelijke revolutie bewerkstelligen die de mens van gewoontedier zou veranderen in een zachtaardig, fijn afgestemd wezen. De constructivisten gebruikten glas graag om zijn ruimtelijke transparantie en verwachtten hiermee ook bij te dragen aan maatschappelijke transparantie, sociale dynamiek en de klasseloze maatschappij. De nieuwe architectuur zou de weg wijzen. “Het glas is nu eenmaal de vijand van het geheim. Het is ook de vijand van het bezit.”
Lees dit inspirerende boek en ga kijken in de Lakenhal!
Angela van der Burght
